Op 13 september heeft het kabinet-Schoof het regeerprogramma naar buiten gebracht. Het regeerakkoord is gebaseerd op het hoofdlijnenakkoord dat de coalitiepartijen PVV, VVD, NSC en BBB sloten in mei. “Wij missen hierin de uitwerking van een gebiedsgerichte aanpak van de grote maatschappelijke opgaven met ruimte voor initiatieven van onderop”, aldus Ingrid Jansen, directeur van Stichting Stimuland.

Ontbreken van een regiospecifieke en gebiedsgerichte aanpak

Bij het lezen van het regeerakkoord valt op dat de maatschappelijke opgaven onvoldoende in samenhang worden bezien. Voor elke opgave is een apart hoofdstuk of aparte paragraaf. Hoe deze zich tot elkaar verhouden, waar deze opgaven samenkomen en hoe deze gaan landen wordt niet duidelijk gemaakt in het regeerprogramma. Ingrid Jansen pleitte daarom in een eerder stadium al voor een minister van Platteland en Regiozaken. “Ik maak mij zorgen over deze gekokerde aanpak”, aldus de directeur van Stichting Stimuland. “We staan in Nederland voor enorme opgaven op het gebied van onder andere klimaat, energie, stikstof, natuur, landbouw, wonen en bereikbaarheid. Deze opgaven komen vooral samen op het platteland. Een samenhangende, regiospecifieke benadering is nodig om de opgaven te laten landen en de integraliteit te zoeken. Het vraagt om een integrale aanpak op verschillende niveaus. Dit lijkt heel lastig te worden nu de diverse opgaven verdeeld zijn over verschillende ministeries en een gebiedsgerichte aanpak ontbreekt.”

Pleiten voor een evenwichtig beleid

Stimuland is positief dat het kabinet het rapport ‘Elke regio telt’ heeft omarmd. Het kabinet wil zich met name richten op gebieden waar de leefbaarheid onder druk staat, zoals stedelijke focusgebieden en regio’s aan de randen van Nederland. “Hiermee creëert het kabinet mogelijk ongelijkheid tussen regio’s”, benoemt Jansen als zorgpunt. “Als Stimuland pleiten wij voor een evenwichtig beleid, met een gegarandeerd basisniveau van brede welvaart voor elke (plattelands)regio.”

Daadwerkelijke oplossingen komen van onderop

“Ga uit van de kracht van de (plattelands)gemeenschap.” Daar roept Ingrid Jansen het kabinet toe op. “Onze ervaring leert dat de oplossingen voor de grote maatschappelijke opgaven van onderop komen, vanuit de inwoners zelf. We zien in het regeerakkoord dat het kabinet juist zelf meer regie pakt. Op ruimtelijke ordening bijvoorbeeld met de benutting van grond, maar ook hoe en in welke gebieden agrarisch natuurbeheer wordt ingezet.” Stimuland heeft begrip voor deze benadering, maar is tegelijkertijd ook beducht dat dit teveel gaat leiden tot een top-downaanpak en dat initiatieven van onderop onvoldoende ruimte krijgen. “De kracht van gemeenschappen is van alle tijden. Dorpshuizen, wijkwerkplaatsen, buurtmoestuinen, eetclubs, wandelgroepen en talloze andere plekken en activiteiten waar mensen samen komen waren er altijd al. Gewoon dicht bij de mensen in de buurt. Zij kennen de mensen in hun buurt en weten wat de gemeenschap nodig heeft. De antwoorden voor maatschappelijke vraagstukken liggen in onze gemeenschappen voor het oprapen. Zoek deze maatschappelijke initiatieven op, werk met ze samen, geef ze erkenning en deel zeggenschap en middelen”, stelt Jansen ferm.

Teveel focus op technische innovatie en oplossingen

Stimuland is bang dat de focus van kabinet-Schoof op technische innovaties en oplossingen wellicht een te eenzijdige benadering is voor de landbouw. “Dit doet geen recht aan de grote diversiteit van de agrarische ondernemers. Het is wijs om breder te kijken én vanuit de ondernemers om wie het gaat. We moeten daarbij niet wedden op één paard, maar verschillende ontwikkelpaden verhelderen, samen met de ondernemers aan de keukentafel in een veilige setting. Dit biedt perspectief op een manier die bij de agrariër past. Dit vraagt tijd, vertrouwen en onafhankelijkheid. Geen opgelegde vorm van bovenaf”, aldus Jansen, die deze manier van keukentafelgesprekken veelvuldig toepast in de Stimuland-projecten, zoals gebieds- en participatieprocessen of in de rol van erf- en plattelandscoach.

Belang van regionale initiatieven

Ook op het onderdeel energietransitie en klimaatadaptatie maakt Jansen zich zorgen over de top-downbenadering. Jansen: “Er wordt vooral gesproken over manieren om de klimaat- en energietransitie te realiseren en welke sectoren hier een rol in spelen. Er wordt met geen woord gerept over het belang van regionale initiatieven, waarbij bewoners en grondgebruikers zelf invloed en zeggenschap uitoefenen in hun eigen gebied.” Het onderstreept de zorg van de directeur-bestuurder, die binnen Stimuland de grote kracht en diversiteit van de (plattelands)gemeenschap meemaakt. “Zet deze kracht en diversiteit in om samen tot de juiste oplossingen te komen op het gebied van klimaat, landbouw en energie.”