‘Doelsturing vraagt om taakbekwame boeren en bestuurders’

‘Doelsturing is iemand vragen om het eindresultaat, zonder daarbij op te leggen hoe iemand dat resultaat haalt. Middelsturing is een taak aanwijzen die iemand stap voor stap volgens opgelegde instructies moet uitvoeren. In het onderwijs zie je dat ook. Als iemand nog taakonbekwaam is, krijg je stap voor stap instructies. Is iemand volleerd? Dan vraag je alleen om het eindresultaat’, zo legt Krijn Poppe doelsturing uit. Iets wat hij in zijn indrukwekkende carrière regelmatig tegenkwam. Na zijn jeugd op een akkerbouwbedrijf in Flevoland en zijn studie Economie heeft Krijn Poppe ruim veertig jaar bij Wageningen Economic Research en haar voorgangers gewerkt. Ook al is hij inmiddels met pensioen, stilzitten is er voor de bevlogen verteller niet bij. Nog steeds staat hij als raadslid de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) wekelijks bij op ingewikkelde vraagstukken, heeft hij recent meegeschreven aan het boek ‘Daarom zijn boeren boos’ en schrijft hij bijna dagelijks een blog.

Doelsturing is van alle tijden

Om maar gelijk het eerste misverstand uit de wereld te helpen, doelsturing is niet nieuw. ‘Ik heb nog meegebouwd aan MINAS, het mineralenaangiftesysteem wat ook al uitging van doelsturing. En zo zijn er nog veel meer voorbeelden’, aldus Krijn, die daarbij verschil ziet in de bestuurlijke culturen. ‘De Europese Unie is wat bureaucratischer, daarom neigen ze in Brussel wat sneller naar middelsturing. Iets dat je ook ziet in de huidige Nederlandse politiek. Je moet je enorm verantwoorden, anders word je al snel afgestraft. Dit speelt zeker in het milieudossier, waardoor de politiek sneller neigt naar middelsturing’, merkt Krijn. Toch klinkt hier ook op het landbouwdossier steeds vaker het woord doelsturing. Zo ziet Thom van Campen, Tweede Kamerlid VVD, doelsturing als concreet instrument voor het realiseren van duurzame landbouw. En daar is Krijn het mee eens. ‘Doelsturing kan een belangrijke bijdrage leveren aan de opgaves die er liggen op het gebied van landbouw en milieu. Maar het is geen duizenddingendoekje. De opgaves blijven staan, net als vraag: wie betaalt de rekening van de inspanningen die we als totale samenleving moeten doen?’

‘Doelsturing maakt eisen niet minder’

‘Doelsturing maakt dat ondernemers hun creativiteit kunnen gebruiken. Er is ruimte om rekening te houden met lokale omstandigheden en het lokt innovatie uit’, vertelt Krijn over de voordelen van doelsturing. Ook Tweede Kamerlid Cor Pierik van BBB vindt dat boeren met doelsturing meer autonomie krijgen in het verduurzamingsproces. ‘Maar doelsturing is daarmee niet perse makkelijker, want het einddoel blijft staan’, geeft Poppe als kanttekening. ‘Je moet als boer ook taakbekwaam zijn en achter het einddoel staan. Ook moet er wel beslissingsruimte zijn, zodat je als ondernemer je eigen keuzes kunt maken.’ Niet alleen aan de uitvoerende kant liggen er dus opgaves, ook aan de bestuurlijke kant. ‘Ook de bestuurders moeten taakbekwaam zijn. Doelsturing vraagt vertrouwen, loslaten en je laten verrassen door creatieve oplossingen.’ Daarnaast vraagt doelsturing een ander type controle en misschien zelfs wel meer administratie.

‘Twee meter rond een sloot niet telen is met een satelliet makkelijker te controleren dan het nitraatgehalte in het slootwater’, noemt de econoom als praktisch voorbeeld. Al ziet Krijn hierin grote kansen voor digitalisering en vindt hij dit geen reden om doelsturing niet op alle milieu- en natuuropgaves in te zetten. ‘Ik zie boeren als professionals die uitgedaagd willen worden op hun ondernemerschap en creativiteit. Zeker in een vruchtbare delta als Nederland zouden bodem en water sturend moeten zijn. Dan maakt het nogal uit of je midden in Zuidelijk Flevoland of vijftig meter van de bebouwde kom af zit. Daarnaast zijn er nog allerlei verschillende beleidsopgaven uit diverse kokers die je als boer maar allemaal moet integreren, dat gaat veel makkelijker met doelsturing.’

Doelsturing op ons platteland

Als Stimuland zetten wij ons dagelijks in voor een vitaal platteland. Kan doelsturing daar ook bij helpen? ‘Dan moet je eerst even bediscussiëren wat een vitaal platteland dan is. Maar als ik kijk naar bijvoorbeeld de LEADER-programma’s, dan zijn dat over het algemeen hele open programma’s. Stel dat het doel is dat je op elke locatie in het platteland binnen een uur met openbaar vervoer naar een stad wilt kunnen, dan kan elke gemeente dat op zijn eigen manier invullen. Met een klassieke buslijn, met een belbus of met inwoners die zelf via een app taxichauffeur worden. Die keuze moeten maken is wel ingewikkelder voor regionale bestuurders. En als plattelandsbewoners moeten we dan natuurlijk niet in Den Haag gaan protesteren dat de invulling in mijn dorp dus anders is dan in het buurdorp’, geeft Krijn tot slot lachend aan, over de inspanning die doelsturing van de complete samenleving vraagt.