‘Tegelijkertijd ontstonden de eerste vragen; wat houdt een burgerberaad precies in, wat zouden wij ermee kunnen en zouden we het zelf ook kunnen organiseren? Omdat we merkten dat er vanuit ons netwerk ook interesse voor het burgerberaad is, organiseerden we op 3 oktober 2022 voor belangstellenden een onlinegesprek met Eva Rovers zelf.’ In een uur tijd beantwoordde Eva verschillende vragen van de deelnemers. Het werd een interessante en leerzame sessie en we delen hier de belangrijkste punten.

Het burgerberaad in een notendop

Een burgerberaad is een manier waarbij inwoners politici helpen om beslissingen te nemen over complexe – vaak polariserende – onderwerpen. Denk hierbij aan een pandemie, het tekort op de huizenmarkt, de jeugdzorg of de klimaatcrisis. Een groep gelote burgers, die een dwarsdoorsnede van de samenleving vormen, krijgen uitgebreide informatie over het onderwerp en gaan met elkaar in overleg. Op basis hiervan komen ze tot een gezamenlijk besluit of doen ze een set aanbevelingen die door de vraagsteller – meestal de politiek – wordt gebruikt om besluiten te nemen.

Waarom zijn burgerberaden nodig?

Hoe gevoeliger een onderwerp is, hoe slimmer het is om een burgerberaad te organiseren. Want een burgerberaad geeft bruikbare, weldoordachte aanbevelingen en een betrouwbaar beeld van de publieke opinie, doordat deelnemers zich goed hebben kunnen informeren en ook met elkaar hebben kunnen overleggen. Bovendien blijkt het een uitstekend middel tegen polarisatie te zijn, omdat dialoog centraal staat bij een burgerberaad.
Groot voordeel van een burgerberaad is het feit dat burgers niet herkozen hoeven te worden, ze hebben geen sympathieke media-aandacht nodig, ze worden niet lastiggevallen door lobby en zijn dus vrij om beslissingen te nemen die het algemeen belang dienen en niet het partijpolitieke belang. In de praktijk blijken deelnemers meer te kiezen voor langetermijnoplossingen en voor het gemeenschappelijk belang.

Is burgerberaad een vervanging van de gemeenteraad of de politiek?

Nee, dat is het niet. Wel zorgt het ervoor dat gewone mensen ook zeggenschap krijgen over politieke besluiten. Je moet het zien als een uitbreiding van de parlementaire democratie die we kennen. Het burgerberaad is meer dan een inspraakavond, beter dan een referendum en is een vorm van ‘deliberatieve democratie’, democratie gebaseerd op overleg en besluitvorming tussen burgers.

Hoe werkt een burgerberaad?

Het burgerberaad begint met een vraag die meestal vanuit de politiek komt, maar die kan ook uit de samenleving komen. Vervolgens is de opzet, samenstelling en procesbegeleiding van het burgerberaad in handen van een onafhankelijke organisatie. De deelnemers aan het burgerberaad worden geloot, zodat zij een afspiegeling van de samenleving vormen en er ook mensen aan het woord komen die niet vaak van zich (kunnen) laten horen. Deze groep buigt zich in drie fasen over de vraag. In het begin wisselen de deelnemers perspectieven uit en laten ze zich grondig informeren door experts en ervaringsdeskundigen. In de tweede fase gaan zij zich ‘beraden’, ook wel ‘delibereren’ genoemd, ze zoeken naar een gemeenschappelijke basis en van daaruit naar oplossingen die het algemeen belang dienen. Tot slot formuleren de deelnemers aanbevelingen voor nieuw beleid. Vaak tellen aanbevelingen pas mee als 75% à 80% van de deelnemers zich kan vinden in het voorstel.

Is een burgerberaad altijd succesvol?

Als mensen op een goede manier de ruimte krijgen om zich goed door deskundigen te laten informeren en daarover met elkaar in gesprek te gaan, dan komen ze tot aanbevelingen waar de politiek zelf niet altijd opkomt. Dit blijkt uit de bijna 600 burgerberaden die er inmiddels wereldwijd zijn georganiseerd. We kennen succesvolle burgerberaden in Ierland over de abortuswet en het homohuwelijk. Daarentegen was een burgerberaad in Frankrijk over klimaatmaatregelen minder geslaagd. Daar toonde de politiek geen commitment en luisterde niet naar de uitkomsten van het burgerberaad. Daar is van geleerd en sindsdien worden er vooraf betere afspraken gemaakt over wat er met de uitkomst van het beraad zal worden gedaan.

Is een burgerberaad duur?

De kosten voor een burgerberaad hangen sterk af van hoe het georganiseerd wordt en liggen in Nederland tussen de 50.000 en 100.000 euro. Het is een intensief en groot proces waarvoor je accommodaties, logistiek, eten en drinken, professionele begeleiding en eventueel ook dagvergoedingen voor de deelnemers moet bieden. Dit is veel geld, maar het is vergelijkbaar met kosten voor andere inspraaktrajecten.

Groot voordeel van een burgerberaad is dat politici hiermee verantwoordelijkheid geven aan de burgers en laten zien dat ze hen vertrouwen. En daar krijgen zij zelf weer vertrouwen voor terug. ‘Als we elkaar vertrouwen en op elkaar kunnen bouwen, versterken we de democratie en houden we het land leefbaar voor iedereen’, aldus Eva.