Afgehaakt Nederland of toch niet?

20 december 2022

2022 was een turbulent jaar. Begin dit jaar zaten we nog in de nasleep van de coronapandemie. In februari werd de wereld geconfronteerd met de inval van Rusland in de Oekraine. De keten van de zeer afhankelijke energievoorzieningen werd ernstig verstoord. Dat merken we niet alleen aan de eigen energierekening, maar ook aan alle goederen die een grote hoeveelheid energie vereisen, met flinke inflatie tot gevolg. Ons economische systeem is kwetsbaar gebleken door te veel globale afhankelijkheden.

Gemeenteraadsverkiezingen

Dichter bij huis vonden in maart de gemeenteraadsverkiezingen plaats, waarvoor de opkomst laag was. Gewaarschuwd wordt, dat dit past in de trend dat mensen zich niet gehoord voelen. Dit beeld zagen we ook grote schaal in Nederland toen de minister voor Natuur en Stikstof, Christianne van der Wal, haar plannen presenteerde om de stikstofuitstoot te reduceren bij kwetsbare natuurgebieden. Het platteland kwam massaal in opstand en de omgekeerde vlag werd een symbool.

De omgekeerde vlaggen zie ik persoonlijk als een noodkreet van het Nederlandse platteland om mee te mogen praten over hun eigen toekomst. Want veel beslissingen over het platteland worden genomen op grote afstand van het platteland, op het ministerie in Den Haag. Daardoor voelen mensen in de landelijke gebieden of de randen van Nederland zich steeds minder verbonden met vooral het economische en politieke hart van Nederland, waar de toon wordt gezet. Wat deze groep mensen eigenlijk zegt is: ‘laat ons grip houden op onze eigen toekomst’. En soms komt dat er op heel heftige wijze uit, zoals journalist Karel Smouter omschrijft in zijn boek: ‘Blauw Wit Rood: De boerenopstand als spiegel voor Nederland’.

De stikstofcrisis

De stikstofcrisis bracht al langer sluimerende gevoelens van onvrede op het platteland naar boven, wat lijkt op een soort revanche van de plekken die er niet meer toe doen. Bij bewoners op deze plekken leeft sterk het gevoel dat politici in Den Haag niet geïnteresseerd zijn in hun regio, zoals ook naar voren kwam in de eerder dit jaar verschenen ‘Atlas van Afgehaakt Nederland’. De overheid heeft dit zelf in de hand gewerkt. Onder het motto ‘Don’t back the losers, but pick the winners’, zette de overheid vanaf de jaren tachtig bewust in op versterking van kansrijke regio’s, ten koste van de periferie. En met succes, want de stadsregio’s rondom Amsterdam en Utrecht floreren, maar voorzieningen in de landelijke regio’s lopen terug. Dat laat journalist Floor Milikowski prachtig zien in haar boek ‘Een klein land met verre uithoeken’.

De komende tijd komen er op het platteland enorme uitdagingen af, met grote transities op het gebied van stikstof, klimaat en landbouw, die forse ingrepen in hún omgeving vergen. Deze politieke wens komt niet van de plattelandsbewoners zelf, maar vooral van kiezers uit de Randstad. De plattelandsbewoners hebben het gevoel dat hun gebied, zowel in ruimtelijke als sociale kwaliteit, wordt opgeofferd. Den Haag zal hier een veel beter antwoord moeten vinden stelt hoogleraar Caspar van den Berg. Daarnaast moeten zij zich afvragen waarom Johan Remkes wel in staat is om de gemoederen tot bedaren te brengen met dezelfde moeilijke boodschap dat de stikstofuitstoot drastisch omlaag moet.

Ruimte en vertrouwen

Bewoners en boeren hebben zelf het antwoord in handen. Wij pleiten ervoor dat het Rijk en de provincies in gebiedsprocessen ruimte en vertrouwen geven aan initiatieven van onderop. Vanuit Stimuland begeleiden wij verschillende initiatieven van boeren en bewoners die zelf bezig zijn met de maatschappelijke opgaven in hun gebied, zoals in Wierden en Springendal Dal van de Mosbeek. Dit zijn gebieden waar ook sprake is van kwetsbare natuur. Daarom wil ik 2023 alvast uitroepen tot ‘het jaar van de zelfregie en zelforganisatie’ van bewoners op het platteland. Wij zullen ons hier met ons geweldige team maximaal voor blijven inzetten in 2023, samen met de bewoners en boeren.

Ons kantoor is gesloten van 26 december 2022 t/m 6 januari 2023.

Heb je vragen, of wil je graag eens van gedachten wisselen?

Neem contact op met Stimulander Ingrid Jansen